HAFT HEJT – WIRTUALNA WYSTAWA

Wszystkie cytaty użyte na grafikach pochodzą z przestrzeni internetu i są komentarzami dotyczącymi konkretnych osób lub wydarzeń. Wiele z nich publikowanych było nieanonimowo – towarzyszą im imiona i nazwiska, a nawet zdjęcia autorów.

Kluczem do ich wyselekcjonowania były różne formy słownej agresji skierowane do konkretnych grup lub osób, które w danym momencie można nazwać wykluczonymi.
Dlatego też znalazły się tu wypowiedzi m.in.: homofobiczne, rasistowskie lub antysemickie, antyklerykalne, ksenofobiczne.

Jako autorka projektu starałam się zachować obiektywizm. Mimo że nie jestem w stanie odciąć się od własnego światopoglądu i sama czuję się częścią niektórych z poniższych grup, a stoję w opozycji do innych – to jednak nadrzędną wartością jest dla mnie szacunek do drugiego człowieka oraz niezgoda na używanie języka nienawiści. Dlatego też tak bliskie są mi słowa Włodka Goldkorna: „Jeśli ktoś jest bity, zawsze staję po stronie bitego. Nie ważne jest wtedy, czy jest dobry, czy zły”.

KONTEKST: Po ujawnieniu licznych przypadków pedofilii w kościele katolickim oraz systemowego ich ukrywania przez wysokich hierarchów kościelnych wiele osób odwróciło się od Kościoła. Nasiliły się także ataki i mowa nienawiści skierowane przeciwko księżom jako całej grupie, a nie przeciwko konkretnym kapłanom, którzy dopuszczali się przestępstw na nieletnich.

KONTEKST: Od 2015 roku w Polsce widać wzrost zachowań ksenofobicznych skierowanych przede wszystkim przeciwko uchodźcom z krajów muzułmańskich. Polski rząd przeciwstawia się europejskim mechanizmom relokacji migrantów z krajów takich jak Grecja, czy Włochy. Swoje stanowisko opiera często na propagandowych hasłach powielających stereotypy i fake newsy, budujących wśród polskich odbiorców poczucie zagrożenia, niechęć i wręcz wrogość do obcych.

KONTEKST: Jak pokazują badania opinii publicznej Żydzi wciąż należą do grupy, która jest jedną z najczęściej obrażanych i stygmatyzowanych w naszym kraju. Wciąż jako społeczeństwo nie jesteśmy w stanie rozliczyć się z przeszłością. Zwłaszcza środowiska prawicowe agresywnie odpowiadają na wszelkie próby odbrązawiania historii relacji polsko-żydowskich. Tematem tabu są zarówno pogromy, wydarzenia z roku ’68 jak i przejęcia mienia żydowskiego po II wojnie światowej.

KONTEKST: W 2020 roku po wyroku Trybunału Konstytucyjnego grupa aktywistek założyła Aborcyjny Dream Team. Celem tej nieformalnej inicjatywy jest odtabuizowanie aborcji. Mówienie o aborcji normalnie, bez dramatu, bez przekłamań, bez strachu. Zaangażowane osoby jeżdżą po Polsce i rozmawiają o aborcji farmakologicznej oraz o innych metodach przerywania ciąży.

KONTEKST: Osoby z nadwaga są kolejną grupą, która często spotyka się dyskryminacją i hejtem. W mediach nadal promuje się przede wszystkim osoby młode, szczupłe i mieszczące się w ogólnoprzyjętym kanonie piękna. Osoby grubsze przedstawia się za to jako zaniedbane, leniwe i nieatrakcyjne. Dotyczy to szczególnie młodych kobiet i dziewcząt. Odpowiedzią na to jest ciałopozytywność, czyli szeroko pojęty ruch społeczny uznający, że każdy człowiek powinien mieć pozytywne wyobrażenie o własnym ciele oraz zwracający uwagę na sposoby, w jaki społeczeństwo prezentuje i postrzega cielesność.

KONTEKST: Weganie i wegetarianie z reguły nie są narażeni na agresywne formy hejtu i mowę nienawiści, ale również zmagają się z niezrozumieniem, lekceważeniem i złośliwymi komentarzami. Bardzo często zdarza się też, że ich wybory są negowane np. przez lekarzy lub też bliskie osoby, co powoduje nie tylko dyskomfort, ale także zaburza poczucie własnej wartości.

KONTEKST: Osoby czarnoskóre są w Polsce bardzo często narażone na szykany i wyzwiska, nawet jeśli są obywatelami i obywatelkami naszego kraju. Szczególne emocje wywołuje także słowo „Murzyn”, które od kilku lat budzi spore kontrowersje. Mimo wielu negatywnych konotacji językowych (np. „sto lat za Murzynami”, „Murzyn zrobił – Murzyn może odejść”, „nie będę twoim Murzynem”) wciąż jest duża grupa osób, która twierdzi, że jest to element naszej tradycji i nie należy go zmieniać.

KONTEKST: W październiku 2020 roku odbyły się masowe, antyrządowe protesty społeczne, które były odpowiedzią na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł, że możliwość aborcji z powodu ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu jest niezgodna z konstytucją. Protesty odbyły się w kilkuset miastach w Polsce i w ponad stu miastach poza polskimi granicami. Tylko jednego dnia policja odnotowała w całym kraju 410 protestów, w których uczestniczyło ponad 430 tys. osób. Uważa się, że były to największe demonstracje w Polsce od czasu przemian ustrojowych w 1989 roku. Mimo tego, że wg badań większość społeczeństwa popierała protesty – przede wszystkim środowiska prawicowe i związane z Kościołem katolickim nie tylko potępiały osoby w nich uczestniczące, ale często używały wobec nich mowy nienawiści.

KONTEKST: Wskazany powyżej cytat dotyczy sytuacji, która miała miejsce w Poznaniu, gdzie grupa dzieci romskich z jednego z koczowisk miała zacząć uczęszczać do pobliskiej szkoły podstawowej. Niestety spotkało się to z dużą niechęcią części rodziców innych uczniów.
Społeczność Romska boryka się z systemowym wykluczeniem z życia społecznego w Polsce od dziesięcioleci. Jako grupa, która od początku opiera się procesom asymilacyjnym (błędnie rozumianym często jako integracja) jest postrzegana wrogo i narażona na stereotypizację. Wg badania CBOSu dotyczącego stosunku Polaków do mniejszości narodowych 67% respondentów odpowiedziało, że Romów kojarzy ze złodziejstwem, a 25% określiłoby ich jako leniów i nierobów.

KONTEKST: Powyższy cytat był skierowany do kobiety, która publicznie wypowiedziała się na temat tego, że nie chce mieć dzieci. W społeczeństwach patriarchalnych taki model życia nadal często nie jest akceptowany. Jeśli nie spotyka się z jawną agresją to przeważnie z niezrozumieniem wyrażanym często w niewybrednych żartach i komentarzach. Nieposiadanie dzieci ciągle uważane jest za porażkę lub coś wstydliwego. Jest to niezwykle krzywdzące nie tylko dla osób, dla których jest to świadomy wybór, ale także dla tych, które z różnych przyczyn nie mogą mieć dzieci.

KONTEKST: Osoby publiczne bardzo często narażone są na hejt, zwłaszcza ze strony „anonimowych” użytkowników internetu. Ocenie poddawane są przede wszystkim ich zachowania, wygląd i wypowiedzi. Powszechne wydaje się przekonanie, że skoro ktoś dzieli się z nami swoją prywatnością, to jako obserwatorzy mamy prawo do krytyki, a nawet agresji. Zdarza się również, że nienawistne komentarze dotyczą także bardzo intymnych spraw jak np. choroba, czy śmierć. Tak stało się po śmierci znanego dziennikarza – Grzegorza Miecugowa.

KONTEKST: Debata tocząca się wokół aborcji i tzw. ochrony życia poczętego generuje wiele negatywnych emocji i polaryzuje polskie społeczeństwo. W swoich wypowiedziach obie strony posuwają się niejednokrotnie do bardzo wulgarnych i agresywnych komunikatów.

KONTEKST: W Polsce mieszka około 245 tys. rodzin opiekujących się dziećmi z niepełnosprawnościami, którym przysługuje zasiłek i świadczenia pielęgnacyjne. Niestety pobieranie świadczeń i zasiłków jest obwarowane zakazem jakiejkolwiek dodatkowej pracy, która przynosiłaby dochód opiekunowi. To z kolei powoduje, że wiele z tych rodzin żyje w ubóstwie. W Polsce brakuje także środków na opiekę wytchnieniową oraz systemowych rozwiązań dla osób z niepełnosprawnościami, które nie są samodzielne, a ukończyły już 18 rok życia. Wciąż też zdarza się, że takie osoby są poniżane, wyśmiewane i utrudnia im się dostęp do nauki w szkołach publicznych.

KONTEKST: Myślistwo to kolejny po religii i polityce temat, w którym trudno mówić o kompromisie i spokojnej dyskusji. Przez jednych uważane za hobby i sposób kultywowania wielowiekowej tradycji. Dla drugich jest bezsensownym zadawaniem bólu i odbieraniem życia niewinnym istotom.

KONTEKST: Osoby deklarujące się jako społeczność LGBTQ+ są w Polsce najczęściej ofiarami hejtu. Wyzwiska, a także przemoc fizyczna, zwłaszcza wśród młodzieży potęgowana jest przez społeczne przyzwolenie na wyszydzanie nieheteronormatywności. Niepokoi przede wszystkim fakt, że takiego języka używają w debacie publicznej także politycy (łącznie z głową państwa) oraz wysocy hierarchowie kościelni, zapominając, że jest to łamanie podstawowych praw człowieka oraz prawa do samostanowienia i poszanowania godności.

KONTEKST: Z badań przeprowadzonych przez SW Research w 2019 roku wynika, że nawet co trzeci polski uczeń bał się iść do szkoły. W raporcie wskazano, że przemoc wśród dzieci i młodzieży szkolnej jest zjawiskiem powszechnym – nawet 70 proc. rodziców przyznaje, że w szkole dochodzi do zachowań, przez które ich dzieci cierpią. W 2015 roku 14-letni Dominik Szymański popełnił samobójstwo. Powiesił się we własnym domu, a w pożegnalnym liście ujawnił, że był prześladowany w szkole. Znęcano się nad nim zarówno psychicznie jak i fizycznie. Jeszcze bardziej przerażające jest to, co stało się w przestrzeni internetu po jego śmierci. Oprócz dowodów wsparcia dla rodziny chłopca zaczęły powstawać także strony takie jak np. Dominik z Bieżunia – dobrze, że zdechł – na których kontynuowano szykany skierowane przeciwko chłopcu. Część tych obrzydliwych komentarzy jest nadal dostępna w internecie, a ich autorzy pozostają bezkarni. Oskarżona w tej sprawie była również nauczycielka, która wg prokuratury miała w obecności innych uczniów wielokrotnie naruszać nietykalność Dominika, poniżać go, znęcać się psychicznie, wyśmiewać. Kobieta została uniewinniona, a w uzasadnieniu sąd wskazał na fakt, że stosowała te same metody w stosunku do wszystkich swoich uczniów.

Nie jesteśmy w stanie stworzyć idealnych mechanizmów, które wyeliminują hejt i mowę nienawiści z przestrzeni publicznej, a tym bardziej z nieograniczonej przestrzeni internetu. Jako ludzie jesteśmy jednak w stanie zadbać o język jakim się posługujemy. Sprawić, by był bardziej inkluzywny i empatyczny. Nie mówmy o cenzurze i przesadnej poprawności politycznej. Zobaczmy grupy mniejszościowe i przyjmijmy to jak chcą, by ich opisywano. Mówmy o innych tak, jak byśmy chcieli, by o nas mówiono. Słuchajmy uważniej.